SEKS, DOJRZEWANIE, ANTYKONCEPCJA – KIEDY ZACZĄĆ O NICH MÓWIĆ

Dojrzewanie, seks, antykoncepcja – kiedy powinniśmy zacząć o niej mówić? Czy jako lekarze rodzinni powinniśmy poruszać TEN temat w naszych gabinetach? Kiedy zacząć rozmowę z dzieckiem? Jak rozmawiać z nastolatkiem? I kto powinien taką rozmowę zainicjować? – lekarz, rodzic czy sam dojrzewający pacjent?
 

Z tego artykułu dowiesz się:

• Jak przygotować się do tych rozmów?
• O co pytać?
• Na co zwrócić szczególną uwagę?
   

Każdy lekarz rodzinny powinien być przygotowany na rozmowę o seksie, tożsamości płciowej, dojrzewaniu i pierwszej antykoncepcji, Jako zaufani specjaliści (a do tego osoba spoza grona najbliższych, których nasz pacjent może się wstydzić lub zwyczajnie nie chce poruszać z nimi tego tematu) potrafimy, w teorii, merytorycznie rozwiać wszelkie wątpliwości młodej osoby.

Uważam, że naszym obowiązkiem jest stworzyć warunki, w których będziemy mogli taką konsultację przeprowadzić. Nie oceniajmy, działajmy według EBM i standardów edukacji seksualnej wydanych przez WHO. Pamiętajmy, że jako lekarze rodzinni jesteśmy po to, aby odpowiedzieć na wszelkie pytania naszych pacjentów! Osobami, do których powinni móc się zgłosić w razie jakichkolwiek wątpliwości, także związanych z tematem dojrzewania, tożsamości płciowej i seksu.

Jak przygotować się do tych rozmów? O co pytać? Na co zwrócić szczególną uwagę? W tym odcinku przekażę Ci pigułkę wiedzy jednocześnie zapraszając Cię do mojego kursu o nazwie Bilanse w POZ dostępnego na mojej stronie.

SEKS, DOJRZEWANIE, ANTYKONCEPCJA – LEPIEJ ZAPOBIEGAĆ NIŻ LECZYĆ

 

W Polsce potrzebna jest rzetelna edukacja seksualna. Tak wynika z raportu, przygotowanego przez WHO. Światowa Organizacja Zdrowia przeanalizowała wyniki 35 badań nad edukacją seksualną prowadzoną w szkołach w Europie Zachodniej. Z raportu wynika, że zajęcia te przyczyniają się do:

• opóźnienia czasu inicjacji seksualnej,
• częstszego stosowania antykoncepcji,
• zmniejszenia liczby ryzykownych zachowań seksualnych.

Edukacja seksualna jest również profilaktyką wykorzystywania seksualnego. Należy nauczyć nasze dzieci reagować, gdy naruszane są ich granice już od najmłodszych lat.

Aby edukacja w tematach seksualnych przyniosła zamierzone korzyści, koniecznie powinna być przeprowadzona przed inicjacją seksualną. No i tutaj podając za profesorem Izdebskim - współżycie rozpoczyna większość młodych ludzi przed 18. rokiem życia. Przed 15. rokiem życia ma je za sobą około 13 proc. nastolatków w zależności od płci.

Wiedzę o seksualności należy dopasować do wieku dzieci czy młodzieży, pamiętając, że zawsze należy wyprzedzić ją o krok - nie później niż na bilansie 14-latka.
 

No, powiedzmy sobie szczerze – rzetelna edukacja seksualna w Polsce niestety nie istnieje. Dzieciaki uczą się o seksie głównie z internetu, kolegów czy koleżanek i, niestety, z filmów pornograficznych. Kiepskie źródło.

Poza chlubnymi wyjątkami większość dzieci i młodzieży nie jest dostatecznie „zaopiekowana” w tym temacie. Dostarczając im merytoryczną wiedzę opartą na faktach, a nie na opiniach i światopoglądzie, mamy szansę uchronić ich przed wieloma zagrożeniami. Nie rezygnujmy z tego!

Młodzież powinna czerpać tę wiedzę od wyedukowanych dorosłych, nie z internetu, od kolegów czy koleżanek.

Pierwszymi osobami, które przekazują wiedzę seksualną swoim dzieciom są rodzice.

Czy jednak zawsze są oni wystarczająco kompetentni w tym temacie? Czy temat ten w ogóle pojawia się wśród rozmów, czy nadal jest tematem tabu? Zwróć uwagę – kiedy ostatnio pytanie o to pojawiło się Twoim na bilansie 10 czy 14-latka? Jeżeli zawsze – brawo! Jeżeli nie – zawsze jest miejsce do poprawy :)

DOJRZEWANIE, SEKSUALNOŚĆ – DLACZEGO WARTO O NICH ROZMAWIAĆ

 

Rzetelna edukacja seksualna (czyli ta, która jest potrzebna a której w Polsce praktycznie nie ma) obejmuje pełne spektrum zagadnień związanych z ciałem, seksualnością i tożsamością płciową ma liczne korzyści - spróbujmy je wymienić

• pozwala zaakceptować i zrozumieć własną seksualność, wyrażać uczucia i rozpoznawać własne emocje,
• przekazuje wiedzę dotyczącą zasad higieny osobistej i dbania o własne ciało,
• uczy jak poruszać kwestie dotyczące seksualności,
• uczy asertywnych zachowań,
• pozwala zrozumieć zmiany zachodzące podczas dojrzewania,
• pokazuje jak budować związki oparte na odpowiedzialności i miłości,
• chroni przed niechcianą ciążą i aborcją na podstawie wykorzystanej wiedzy z zakresu antykoncepcji,
• pokazuje jak czerpać radość z własnej seksualności,
• wskazuje na rzeczywisty obraz relacji seksualnych, nie ten zaczerpnięty z filmów pornograficznych,
• daje wiedzę na temat własnej cielesności - znajomość własnej anatomii i fizjologii,
• informuje o zachowaniach seksualnych, które są zakazane przez prawo,
• chroni przed pedofilią, nadużyciami seksualnymi i gwałtem,
• pokazuje stereotypy płciowe i role społeczne związane z daną płcią,
• uczy zasad partnerstwa,
• przekazuje wiedzę na temat profilaktyki chorób np. nowotworowych,
• pozwala dostrzec i zrozumieć własne potrzeby seksualne,
• uczy wartościowania postaw i zachowań innych ludzi,
• pozwala zachować zdrowie seksualne (wiedza o ochronie przed chorobami przenoszonymi drogą płciową i zakażeniem wirusem HIV).

Jak widzisz – warto rozmawiać. Zastanówmy się teraz, jakie tematy poruszać na bilansach zdrowia dzieci i w jaki sposób!
 

DOJRZEWANIE DZIECI I MŁODZIEŻY
 

Temat dojrzewania należy poruszyć już u dzieci z wczesnych lat podstawówki - na pewno na bilansie zdrowia ucznia 3 klasy szkoły podstawowej. Warto przygotować je do zmian, które będą zachodzić w ich ciele.

Dlaczego?

Ponieważ w okresie dorastania często pojawia się u nich uczucie zagubienia. Pozwólmy dzieciom odnaleźć się w nowej dla nich sytuacji. Jako lekarze rodzinni możemy być zaufaną osobą dorosłą, z którą wraz ze swoim rodzicem mogą poruszyć każdy temat, rozwiać swoje wątpliwości. Dzięki „poruszeniu tematu” możemy też ułatwić zadanie rodzicom w rozmowie „na te tematy”

Jakie tematy poruszać z dziećmi, zanim zajdą u nich zmiany związane z dojrzewaniem?

• Anatomię, zmiany w ciele człowieka zachodzące podczas dojrzewania (porost włosów, pocenie się, rosnące piersi, narządy płciowe),
• fizjologię (miesiączka, erekcja),
• fascynację inną osobą – przytulenie, całowanie, a także to, czym ogólnie jest seks,
• tożsamość płciową.

U młodych nastolatków należy poruszać temat hormonów, seksu, antykoncepcji i, co bardzo ważne, ciąży.

Na początku warto poruszyć tematy związane z ciałem. Zapytaj, czy:

• Ma jakiekolwiek obawy pytania dotyczące swojego ciała?
• Lubi swoje ciało? Czy którejś części nie lubi?
• Czuje się dobrze w swoim ciele?
• Czuje, że przypisana przy urodzeniu płeć odpowiada temu, co czuje?
• Podobają jej się chłopcy/ dziewczynki, może oboje, albo nikt?

Zaznaczmy, że seks to ważny i piękny element życia, jednak istotne, aby decyzję o współżyciu nastolatki podejmowały świadomie i odpowiedzialnie.

ANTYKONCEPCJA – O CZYM I JAK ROZMAWIAĆ?

Decyzja o współżyciu powinna być świadoma, a młodzi ludzie, którzy się na nią decydują, powinni mieć komplet informacji na temat zabezpieczenia i potencjalnych konsekwencji. Naszą rolą jest im w tym pomóc i zapewnić im niezbędną wiedzę.

Jak rozmawiać z nastolatkiem? Na początek warto zapytać:

• Czy ma już za sobą doświadczenia seksualne? Jakiego typu?
• Czy była to Twoja świadoma i dobrowolna decyzja? Szczególny nacisk stawiajmy na to, by uświadomić młodzieży na temat bezpieczeństwa seksu i świadomej zgody na niego.

No i teraz, jak to zrobić? Co zrobić z rodzicem, przy którym nastolatek może nie chcieć rozmawiać?

W tej sytuacji najczęściej mamy dwa wyjścia - zapytać rodzica o zgodę na chwilę rozmowy z samym dzieckiem lub, u nastolatków po 16 urodzinach, poinformować o możliwości konsultacji bez obecności rodzica w ogóle. Część nastolatków i rodziców nie ma problemu z poruszaniem tematu wspólnie z lekarzem - czasem nawet dorośli się czegoś ciekawego dowiedzą!

Należy skupić się na kilku najważniejszych kwestiach:

1. Przedstaw wszystkie metody antykoncepcji, by uchronić młodzież nie tylko przed nieplanowaną ciążą, ale też przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Połóż nacisk na to, że wyłącznie prezerwatywa chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Żadne nowoczesne metody antykoncepcyjne przed nimi nie chronią.
    
2. Doradź w wyborze najlepszej metody antykoncepcyjnej niezależnie od orientacji seksualnej pacjenta!

Do wyboru mamy:

• prezerwatywy,
• środki plemnikobójcze,
• tabletki antykoncepcyjne;
• spirala antykoncepcyjna (wkładka domaciczna);
• plastry antykoncepcyjne;
• pierścień antykoncepcyjny;
• implant antykoncepcyjny;
• zastrzyk antykoncepcyjny;
• antykoncepcję awaryjną – stosowaną po stosunku.

W praktyce najważniejsze jest poinformowanie o kluczowym znaczeniu prezerwatyw i omówienie możliwości zastosowania antykoncepcji hormonalnej

1. Zapoznaj młodzież z chorobami przenoszonymi drogą płciową, ich objawami, powiedz, jak można się przed nimi uchronić. Tu ponownie - prezerwatywy, prezerwatywy, prezerwatywy!
2. Podczas dopasowania najlepszej metody antykoncepcji przeprowadź wywiad, podczas którego zapytasz o to:

• Czy rozważa posiadanie dzieci?
• Czy ma za sobą doświadczenia seksualne?
• Jaką antykoncepcję stosuje osoba, z którą uprawia seks?
• Z jakich metod zapobiegania ciąży już korzysta?
• Czy stosowane przez nią metody były dla niej komfortowe?
• Czy pojawiły się jakieś efekty uboczne?

1. Zapewnij, że w sytuacji awaryjnej, może zgłosić do lekarza po receptę na antykoncepcję awaryjną, czyli tzw. tabletkę “dzień po”.
2. Zapewnij, że jeżeli cokolwiek w stosowanej przez nią metodzie antykoncepcyjnej budzi obawy bądź wątpliwości, może zwrócić się do Ciebie po poradę.

PODSUMOWANIE
 

Wydawać, by się mogło, że mamy XXI wiek i dostęp do fachowej wiedzy jest tak ogromny, że nie powinno być już żadnych wątpliwości w temacie seksualności człowieka. Temat ten nadal jest jednak tematem tabu i obszarem miliona nieporozumień.

Cały czas zbyt mało porusza się go w domu, rozmawiając z naszymi dziećmi, lub próbuje się to zrobić wtedy, gdy jest już na to zdecydowanie za późno. (córko, czas porozmawiać o seksie - dobrze, mamo, czego chcesz się dowiedzieć?).

W mojej ocenie rzetelna edukacja seksualna w polskich szkołach praktycznie niestety nie istnieje. Dziecko pozostaje samo z niewiedzą, która może być opłakana w swych skutkach.

Z pewnością bowiem będzie zaspokajać swoją ciekawość w internecie lub wśród znajomych, niekoniecznie otrzymując odpowiedzi zgodne z prawdą i współczesną wiedzą na temat seksualności i psychoseksualności człowieka.

Edukujmy zatem naszych najmłodszych pacjentów! Zacznijmy prędzej niż nam się wydaje, szukajmy fachowej wiedzy opartej na faktach, dokształcajmy się i przekazujmy ją dalej.

W kwestii edukacji seksualnej w Polsce jest jeszcze wiele do zrobienia. Zacznijmy od naszej przychodni i naszych pacjentów!

Jeśli chcesz pogłębić swoją wiedzę na temat seksualności nastolatków to gorąco polecam:

•  mój kurs o bilansach zdrowia dzieci w POZ,
•  książkę Dysforia i niezgodność płciowa - Kompendium dla praktyków wydawnictwa PZWL,
• praktyczną aplikacją WHO - medical eligibility criteria for contraceptive use dostępną na iOS i system Android.